معرفى و بررسى كتاب استراتژى انتظار
مجيد حيدرى نيك
| |
اشاره:
نوشتار حاضر، پس از معرفى محتوايى و ذكرابواب اصلى كتاب الغيبة، از نعمانى، و شيوه و سبك نگارش و ويژگىهاى تاثير گذار آن، نسخههاى خطى و چاپهاى آن را نقد، و بررسى و ضرورت تصحيح انتقادى تازهاى از كتاب الغيبة را گوشزد كرده است .
در مقدمهى اين سلسله مقالات، به اجمال، به معرفى كتاب الغيبة نعمانى اشاره رفت و تفاوتهاى اين كتاب با دو كتاب مشابه آن، يعنى كمال الدين شيخ صدوق و الغيبة شيخ طوسى، بيان شد . در اين جا، با تفصيلى بيشتر، به شناسايى اين كتاب مىپردازيم .
ابواب كتاب
الغيبة نعمانى در بيست و شش باب تنظيم شده است . اكثر ابواب، نسبتا، كوتاه است . ابواب مفصل كتاب - كه چهرهى كلى كتاب را شكل دادهاند - عبارت است از:
ب 4 (ص 57- 111) ما روى فى ان الائمة اثنا عشر اماما و انهم من الله و اختياره
در پايان اين باب، رواياتى چند از طرق عامه در اثبات عدد دوازده امام عليهم السلام نقل شده است . در ضمن آن، به نقل عبارتى از تورات درباره نامهاى امامان به زبان عبرى مىپردازد .
مؤلف باب ديگرى (باب 6، ص 116- 127) را درباره احاديث دوازده امام كه از طريق عامه نقل شده، گشوده، كه ظاهرا پس از تاليف كتاب افزوده شده است . (1)
ب 10 (ص 140- 194) - ما روى فى غيبة الامام المنتظر [و هو (2) ] الثانى عشر
ب 13 (ص 212- 247) - ما روى [جاء خ . ل (3) ] فى صفته [صفات القائم عليه السلام، خ . ل] و سيرته و فعله [و فى اصحابه و ما يريد الله، جل و عز، به (4) ]، و ما نزل من القرآن فيه .
ب 14 (ص 247- 283) - ما جاء فى العلامات التى تكون قبل قيام القائم عليه السلام [و يدل (تدل خ . ل) على ان ظهوره يكون بعدها كما قالت الائمة عليهم السلام ]
در اين چند باب گسترده، عناوين فرعى هم ذكر شده كه نقل احاديث را منظمتر مىسازد .
ابواب كتاب، تقريبا سه گونهاند: ابواب مقدماتى (مربوط به مبانى غيبت)، غيبت و دوران غيبت، عصر ظهور و علائم آن .
نه باب نخستين كتاب، به مبانى عقيدتى غيبت، مانند لزوم راز دارى و الهى بودن منصب امامت و ضرورت وجود امام بر روى زمين و روايات مربوط به دوازده امام عليهم السلام مىپردازد .
سه باب بعدى (باب 10 تا 12) به غيبت و گزارش دوران غيبت اختصاص دارد . باب 15 و 16 نيز به همين دوران مربوط مىگردد .
بقيهى ابواب كتاب، به دوران ظهور يا علائم ظهور مىپردازد .
در اين ميان، يك باب (باب 24) موضوع خاصى را دنبال مىكند . اين باب، بطلان امامت اسماعيل (فرزند امام صادق عليه السلام) را اثبات مىكند كه در ارتباط با ادعاى مهدويتخليفهى فاطمى است - كه به مذهب اسماعيلى بود . - درباره اين موضوع، پس از اين، بيشتر سخن مىگوييم .
توضيحات مؤلف
حجم اصلى كتاب را نقل احاديث اهل بيت عليهم السلام شكل داده است، ولى مؤلف، در مقدمهى تا حدودى طولانى خود (5) و در لابلاى احاديث، توضيحاتى افزوده كه در مجموع حدود 16 كتاب را به خود اختصاص داده است . (6)
در مقدمه، انگيزهى تاليف كتاب را انحراف اكثريت منتسبان به شيعه از راه درستبه خاطر وقوع غيبت دانسته و اشاره كرده كه بيشتر مردمان، با انگيزههاى غير صحيح، به اين مذهب روى آوردهاند، لذا با اندكى شبهه از آن روى بر تافتهاند . مؤلف، در اين مقدمه، بر نكته جالبى تاكيد مىكند . او، نوشته است: با وجود حجم عظيم روايات كه از ائمهى معصومين عليهم السلام دربارهى غيبتبه ما رسيده، اگر حادثهى غيبتبه وقوع نمىپيوست، مذهب امامتباطل مىبود، بنابر اين، وقوع غيبت، خود، دليل بر صدق گفتار ائمه عليهم السلام است .
مؤلف، اشاره مىكند كه حيرت و ترديد اكثريتشيعه در اين موضوع، امرى غير منتظره نيست; زيرا، امامان عليهم السلام آن را پيشگويى كردهاند .
فهرستى از مطالب كتاب پايان بخش مقدمه مؤلف است .
نثر كتاب، شيوا و روان و دلنشين و آميخته با صنايع ادبى، بويژه سجع، و در عين حال بدون تكلف است و چيره دستى مؤلف را بر ادبيات عرب مىرساند . البته، از كسى كه به لقب «كاتب» خوانده شده، جز اين، انتظارى نيست .
از آن جا كه اين سطور، در روز ميلاد حضرت امير عليه السلام نگارش مىيابد، به نقل صلوات زيبايى بر آن حضرت و ائمه معصومين عليهم السلام برگرفته از مقدمهى كتاب تبرك مىجوييم (7) :
نعمانى، پس از ذكر مقام والاى حضرت ختمى مرتبت مىگويد:
صلى الله عليه و على اخيه امير المؤمنين تاليه فى الفضل و مؤازره فى اللاواء و الازل و سيف الله على اهل الكفر و الجهل، ويده المبسوطة بالاحسان و العدل، و السالك نهجه فى كل حال، و الزائل مع الحق حيثما زال، و الحاوى (8) علمه و المستودع سره [و ] الظاهر على مكنون امره .
و على الائمة من آله الطاهرين الاخيار، الطيبين الابرار، معادن الرحمة، و محل النعمة، و بدور الظلام، و نور الانام، و بحور العلم، و باب السلم (9) ، الذى ندب الله، جل و عز، خلقه الى دخوله، و حذرهم النكوب عن سبيله، حيث قال «يا ايها الذين آمنوا ادخلوا فى السلم كافة و لاتتبعوا خطوات الشيطان» (10) . . . .
درود خداوند بر پيامبر و برادرش امير المؤمنين كه تالى تلو وى بود در فضيلت و يار او در سختى و مصيبت، شمشير پروردگار بر اهل كفر و جهالت و دست گشوده حق به احسان و عدالت . هماره، راه او مىپيمود وبر مدار حق حركت مىنمود . گنجينه دانش ربوبى و وديعه گاه اسرار بود و چيره بر رازهاى پنهان پروردگار .
درود بر امامان اهل بيت، پاكان نيكو نهاد و پاكيزگان برتر از گناه و ايراد، معادن رحمت و جايگاه نعمت، ماههاى درخشنده در تاريكىها و روشنى بخش انسانها، درياهاى دانش و دروازه صلح و آشتى كه خداوند، عز و جل، آفريدگان خويش را به وارد شدن بدان خوانده و از كناره جويى از راه آن بر حذر داشته، آن جا كه مىفرمايد: «اى اهل ايمان، همگى، در صلح و آشتى در آييد و راه شيطان مپوييد» . . .
موضوعات محور كلام نعمانى
مؤلف، در موضوعاتى مختلف سخن گفته است . اشاره به پارهاى از اين موضوعات مفيد است:
رد بر عامه (11) ;
رد بر معتزله و ديدگاه ايشان كه تقديم مفضول را بر افضل روا مىدانند (12) ;
بطلان قياس و اجتهاد به راى (13) ;
لزوم مراجعه به اهل بيت عليهم السلام و بى نياز ندانستن خود از ايشان (14) ;
مصائب حضرت زهرا عليها السلام كه ننگ آن از چهره اهل اسلام زدوده نمىشود (15) ;
دانش تمام چيزها، از خرد و كلان، در قرآن آمده، ولى تنها اهل بيت عليهم السلام بدان آگاهاند (16) ;
مذمت اختلاف در دين (17) ;
انكار امامتحضرت امير عليه السلام يا يكى از امامان عليهم السلام به نفاق مىانجامد (18) ;
انكار يكى از امامان، مانند انكار تمامى ايشان است (19) ;
امامت، به اختيار الهى است، نه به اختيار مردم;
اعتبار كتاب سليم بن قيس، (از مصادر غيبت نعمانى). (20) ;
تواتر احاديث دوازده امام عليهم السلام (21) ;
روايات دوازده امام، تنها با اعتقاد اماميه سازگار است (22) ;
اشاره به اندك بودن معتقدان به مذهب صحيح در آن روزگار (23) ;
فرقههاى انحرافى منشعب شده از تشيع و بطلان آنها و هشدار به شيعه به عدم پيروى از گمراهى ايشان (24) ;
بطلان ادعاى امامت از سوى سادات و آل ابى طالب (25) ;
شواهد روايات بر صحت عقايد اماميه و تطبيق احاديثبر امام عصر عليه السلام و غيبت آن حضرت (26) ;
ديدگاههاى مختلف درباه امام عصر عليه السلام (27) ;
بعيد نبودن عمر طولانى امام عصر عليه السلام (28) ;
تشبيه غيبتحضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه به داستان ولادت حضرت موسى عليه السلام و نشو و نماى آن حضرت (29) ;
تواتر احاديث غيبت (30) ;
اشارهى احاديث اهل بيت عليهم السلام به غيبت اول (غيبت صغرا) كه در آن، سفرا، ميان امام عليه السلام و مردم واسطهاند (31) ;
توصيف مقامات سفراى امام عصر عليه السلام (32) ;
پايان يافتن غيبت اول و فرا رسيدن غيبت دوم (غيبت كبرا) (33) ;
[مجله انتظار شماره 5 : - کتاب شناسي] |
:: موضوعات مرتبط:
*****مهدویت***** ,
معرفی کتاب ,
,
:: برچسب‌ها:
انتظار ,
مهدویت ,
کتاب ,
استراتژی انتظار ,
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
